چند کلام در باب طلا

با این وجود ویژگی‌های منحصر به فرد طلا، استخراج آن را نسبت به برخی از فلزات گرانبها راحت‌تر کرده است. براساس پژوهشی که واحد آموزش، پژوهش و فناوری سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) آماده و با عنوان «مشخص شدن زنجیره پایین‌دستی توسعه طلای زرشوران» منتشر کرده است، از این فلز گرانبها به علت داشتن ویژگی‌های بارزی از قبیل چکش‌خواری و انعطاف‌پذیری بسیار زیاد، رسانایی الکتریکی، تیره نبودن، قابلیت ترکیب با فلزات دیگر و تولید انواع آلیاژ، سهولت در شکل‌پذیری به صورت سیم و ورق‌های بسیار نازک و درخشندگی طبیعی بی‌نظیر به طور تقریبی در همه فناوری‌های پیشرفته استفاده می‌شود و به عنوان یکی از الزامات اساسی زندگی امروزی به شمار می‌آید.

ویژگی‌ها

طلا هفتاد و نهمین عنصر در جدول تناوبی مندلیف و یکی از نخستین فلزاتی است که ازسوی انسان کشف و استخراج شد. ۶ویژگی منحصر به فرد این فلز سبب شده نسبت به سایر عناصر بیشتر مورد توجه قرار گیرد. رنگ زرد درخشان، مقاومت عالی در برابر خوردگی، قابلیت رسانایی بالا، هدایت گرمایی بسیار بالا، ویژگی چکش‌خواری قابل‌توجه و چگالی زیاد برابر با ۳۱۹/۳۲ گرم بر سانتی‌متر مربع از این ویژگی‌هاست. مقاومت زیاد در برابر خوردگی و چگالی زیاد این فلز سبب تجمع قطعه‌های طبیعی طلا در بستر رودخانه‌ها می‌شود. همچنین رنگ زرد و قابلیت چکش‌خواری این فلز برای تولید انواع زیورآلات و قطعات صنعتی بسیار مناسب است. تنها چند عنصر فلزی همچون نقره، مس و پلاتین ویژگی مشابه طلا دارند، ولی هیچکدام همه این ویژگی‌ها را همزمان ندارند. به عبارت دیگر این فلز، همه ویژگی‌های یادشده را به طور همزمان دارد و همین موضوع باعث توجه ویژه انسان به آن شده است. طلا به طور تقریبی دو برابر سنگین‌تر از مس و نقره است. چگالی طلا، نقره و مس برابر با ۱۹/۳، ۱۰/۵ و ۸/۹گرم بر سانتی‌مترمکعب است. در عمل طلا در برابر بیشتر اسیدها پایدار است و فقط در محلولی مرکب از اسید نیتریک و اسیدهیدروکلریک (اسیدنیتروهیدروکلریک) یا تیزاب سلطانی و سیانید سدیم یا پتاسیم حل می‌شود. در مرحله فرآوری کانسنگ طلا و استخراج انحلالی آن نیز از این محلول‌های سیانید استفاده می‌شود. اسیدنیتریک که قادر به حل کردن نقره و فلزهای پایه است، در برابر طلا ناتوان است و از این ویژگی برای شناسایی و تایید طلا استفاده می‌شود.

طلا در بازار جهانی

اگر چه به نظر می‌رسد نرخ طلا در بازارهای جهانی در حال کاهش است، ولی واقعیت این است که میزان مصرف طلا در صنایع جدید رو به افزایش است و همچنان تقاضا برای این فلز ارزشمند در صنایع مختلف وجود دارد. به طور نمونه میزان طلا به ازای هر فرد در هند که بزرگترین مصرف‌کننده طلا در صنایع جواهرسازی است، صفر گرم برآورد شده است. این در حالی است که در کشورهای ایتالیا و امریکا که دارای صنایع پیشرفته وابسته به طلا هستند، به ازای هر نفر حدود یک گرم طلا مصرف می‌شود. همچنین میزان مصرف طلا به ازای هر نفر در کشورهای چین، ژاپن و آلمان که صنایع پیشرفته آنها روز به روز گسترده‌تر می‌شود، به بیش از ۰/۳ گرم افزایش یافته است. طلا از حدود ۵۰۰۰ سال گذشته به عنوان معیاری برای معامله و انجام مبادلات تجاری مورد استفاده قرار گرفته، اما پس از جنگ جهانی اول نرخ دلار امریکا به عنوان مبنای نرخ جهانی مطرح شد. به این ترتیب در سال ۱۹۳۴ میلادی (۱۳۱۳ خورشیدی) با تایید رئیس‌جمهوری وقت امریکا، روزولت نرخ هر اونس طلا ۳۵ دلار تعیین شد و خزانه‌داری امریکا خرید و فروش طلا را فقط با این نرخ انجام می‌داد. این نرخ تا سال ۱۹۶۸ میلادی (۱۳۴۷ خورشیدی) ادامه داشت و از آن تاریخ به بعد نرخ طلا در بازارهای آزاد به طور شناور تعیین شد. به این ترتیب در سال ۱۹۸۰م (۱۳۵۹ خورشیدی) نرخ هر اونس طلا به ۸۵۰ دلار رسید و در سال ۲۰۰۸م (۱۳۸۷ خورشیدی) از مرز ۱۰۰۰ دلار هم گذشت.
قیمت طلا از سال ۲۰۰۰ میلادی (۱۳۷۹ خورشیدی) روند صعودی داشته است؛ به طوری که در سال ۲۰۱۱م (۱۳۹۰ خورشیدی) میانگین نرخ طلا نسبت به سال ۲۰۱۰م (۱۳۸۹ خورشیدی) حدود ۳۰ درصد افزایش داشته ولی به علت بحران‌های اقتصادی و سیاسی در سطح جهان، به طور تقریبی از اواخر سال ۲۰۱۱م روند نزولی به خود گرفته و مقدار آن در پایان سال ۲۰۱۴م (۱۳۹۳ خورشیدی) تا حدود ۱۲۰۰ دلار بر اونس کاهش یافته است. به نظر می‌رسد ۱۰۰۰ دلار به طور تقریبی حد پایین یا کف نرخ برای این فلز باشد و در سال‌های آینده دوباره نرخ این فلز افزایش یابد. در ابتدای سال ۲۰۱۵م (۱۳۹۴خورشیدی) نرخ طلا نسبت به ابتدای سال گذشته حدود ۳ درصد کاهش داشته است. هرچند پیش‌بینی نرخ طلا با نبود قطعیت روبه‌رو است اما پیش‌بینی‌های ارائه شده از سوی سازمان‌های مختلف حاکی از افزایش نرخ طلا در امسال است. کل طلای تولید شده در جهان تا سال ۲۰۰۷م (۱۳۸۶ خورشیدی) حدود ۱۶۰۰۰۰ تن برآورد شده است. همچنین بر اساس گزارش‌های موجود میزان ذخایر قطعی طلا در جهان حدود ۵۴۰۰۰ تن برآورد می‌شود. اگر چه تولید طلا در سطح جهان در چند بازه زمانی با کاهش مقطعی مواجه شده ولی از یک روند صعودی برخوردار بوده است. در سال‌های اخیر تولید سالانه طلا از معادن سراسر جهان به طور میانگین حدود ۲۵۰۰ تن بوده است. بر اساس آمار موجود، در سال ۲۰۱۳م (۱۳۹۲ خورشیدی) حدود ۲۷۷۰ تن طلا از طریق استخراج معادن تولید شده است.

بزرگترین استخراج‌کنندگان و تولیدکنندگان

از دهه ۱۸۸۰میلادی تاکنون بخش بزرگی از طلای جهان از معادن افریقای جنوبی استخراج شده و از سال ۱۹۰۵ تا ۲۰۰۷م (۱۲۸۴ تا ۱۳۸۶ خورشیدی) به طور پیوسته این کشور در صدر فهرست تولیدکنندگان طلا در جهان قرار داشته است. در سال ۲۰۰۷م (۱۳۸۶ خورشیدی) چین با تولید ۲۷۶ تن طلا موفق شد به جایگاه نخست تولید طلا در جهان دست یابد. پیش از چین، افریقای جنوبی قدمت ۱۰۰ساله در حفظ این جایگاه داشت. پس از این تا سال ۲۰۱۵م چین همچنان جایگاه نخست را حفظ و افریقای جنوبی به جایگاه‌های پایین‌تر سقوط کرد. در سال ۲۰۱۱م (۱۳۹۰ خورشیدی) چین با تولید ۳۵۵ تن طلا نخستین تولیدکننده این فلز در جهان بوده است. پس از آن استرالیا و امریکا با تولید ۲۷۰ و ۲۳۷ تن طلا در سال به ترتیب در مکان‌های دوم و سوم قرار گرفته‌اند. در سال ۲۰۱۲م (۱۳۹۱ خورشیدی) نیز این ترتیب حفظ شده است؛ به طوری که طلای حاصل از استخراج معادن چین، استرالیا و امریکا به ترتیب حدود ۴۱۳، ۲۵۰ و ۲۳۱ تن بوده است.

تولید طلا در سطح جهان از روند افزایشی برخوردار بوده و در آینده نیز میزان استخراج معادن و همچنین میزان بازیافت این فلز از زباله‌های الکترونیکی افزایش خواهد یافت. در سال‌های اخیر معادن طلا در استرالیا، کانادا، شیلی، چین، مکزیک و روسیه با افزایش نرخ تولید، بخش بزرگی از بازار جهانی این فلز را به خود اختصاص داده‌اند. این در حالی است که معادن طلای افریقای جنوبی، اندونزی و پرو در یک دهه گذشته با کاهش تولید مواجه شده‌اند. براساس گزارش بانک جهانی، میزان کل طلای تولیدشده در جهان شامل طلای استخراج شده از معادن و طلای حاصل از بازیافت، از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳م (۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ خورشیدی) به ترتیب حدود ۳۶۲۰، ۴۰۸۷، ۴۱۳۰، ۳۸۳۸ و ۳۶۵۷ تن بوده است. همچنین براساس این گزارش کل طلای تولیدشده در نیمه نخست سال ۲۰۱۴م (۱۳۹۳ خورشیدی) حدود ۱۸۱۰ تن بوده است. بنابراین سالانه حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد از کل طلای تولیدشده در جهان از طریق بازیافت تامین می‌شود.

کاربرد

به طور تقریبی نیمی از تولید سالانه فلز طلا در صنعت زیورآلات‌سازی و جواهرسازی استفاده می‌شود. زیبایی و دوام این فلز گرانبها سبب شده تا در فرهنگ‌های مختلف سراسر جهان از آن به عنوان ابزاری برای تزئین و آرایش استفاده شود. مصرف طلا در صنعت جواهرسازی به شدت تحت تاثیر نرخ بازار جهانی است. با این وجود به علت حساسیت بالای نرخ این فلز، شمش طلا به عنوان دومین راه سرمایه‌گذاری نیز انتخاب می‌شود. به طوری که مصرف جهانی طلا در تولید سکه و مدال سالانه بیش از ۱۴۰ تن برآورد شده است. علاوه بر مصارف یادشده، هر سال حدود ۹۰ تن از طلای تولید شده در جهان صرف وسایل لوکس و زینتی مانند لباس‌های محلی و مجلسی، کمربند، کیف دستی، صنعت شیشه، بلورهای طلایی و... می‌شود. طلا علاوه بر کاربردهای زینتی مختلف در صنعت جواهرسازی و اهداف سرمایه‌گذاری، کاربردهای وسیع دیگری در صنایع مختلف دارد و با پیشرفت فناوری اهمیت آن بیشتر شده است به طوری که صنایع پیشرفته امروزی از جمله صنایع الکترونیک، پزشکی و دندانپزشکی، تجهیزات کنترل آلودگی هوا، صنایع خودروسازی، گوشی تلفن همراه، رایانه، روکش‌های تزئینی، صنایع هوافضا، صنایع نظامی و... به شدت به طلا وابسته هستند و به طور میانگین در سال‌های اخیر حدود ۱۱ درصد از طلای تولیدی جهان در این صنایع مصرف شده است.